اگر سگتان بی قرار شده، مدام خودش را می خاراند یا لکه هایی از ریزش مو در بدنش دیده می شود، احتمال دارد با یکی از شایع ترین و آزاردهنده ترین انگل های خارجی یعنی شپش سگ رو به رو باشید. شپش ها حشرات کوچکی هستند که با چسبیدن به موهای حیوان، باعث خارش، التهاب پوست، زخم و حتی عفونت های باکتریایی می شوند. گرچه این مشکل در سگ های سالم و خانگی کمتر دیده می شود، اما در صورت تماس با حیوانات آلوده یا استفاده از وسایل مشترک، امکان ابتلا وجود دارد. در این مقاله به طور کامل با علائم، روش های درمان خانگی و دامپزشکی، نقش تغذیه در بهبود، و راه های پیشگیری از شپش در سگ ها آشنا خواهید شد.
شپش سگ چیست؟
شپش هایی که سگ ها را آلوده می کنند، حشراتی بسیار کوچک، صاف، بدون بال و دارای شش پا هستند که در میان موهای پستانداران یا پرهای پرندگان زندگی می کنند. این انگل ها دارای چنگال های قلاب مانند قدرتمندی در انتهای پاهای خود هستند که به آن ها امکان می دهد محکم به ساقه موهای حیوان میزبان بچسبند. جالب است بدانید که شکل و اندازه این چنگال ها دقیقا متناسب با ضخامت مو یا پرهای میزبان طراحی شده است؛ به همین دلیل، شپش ها معمولا گونه خاص (Host-Specific) هستند و از یک حیوان به حیوانی دیگر به راحتی منتقل نمی شوند.
شپش ها برای ادامه زندگی خود از بقایای پوست، ترشحات چربی، پرها و در برخی گونه ها حتی از خون حیوان میزبان تغذیه می کنند و در صورت عدم درمان، می توانند باعث خارش شدید، زخم های پوستی و ناراحتی قابل توجه در سگ شوند.
برای حفظ سلامت و آرامش سگتان، پیشگیری و درمان به موقع شپش را جدی بگیرید. پس از پایان درمان، با یک تشویقی سگ خوش طعم، از همراهی و صبوری اش قدردانی کنید.
انواع شپش سگ
شپش هایی که سگ ها را آلوده می کنند، به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:
شپش های جونده
این نوع شپش ها با تغذیه از بقایای پوست، سلول های مرده و ترشحات سطحی پوست زنده می مانند. سر آن ها صاف و کند است و برخلاف شپش های مکنده، خون نمی مکند.
دو گونه از شپش های جونده که می توانند سگ ها و سگ سانان وحشی را آلوده کنند عبارت‌اند از:
- Trichodectes canis: این گونه در سراسر جهان یافت می شود و معمولا حدود ۳۰ روز بر روی بدن میزبان زندگی می کند.
- Heterodoxus spiniger: بیشتر در مناطق گرمسیری دیده می شود. هرچند در سگ های آمریکای شمالی نادر است، اما روی حیواناتی مانند کایوت، روباه قرمز و گرگ خاکستری نیز گزارش شده است. جالب است که در سال ۲۰۱۵، پژوهشگران این گونه را بر روی سگ هایی در جنوب شرقی مکزیک شناسایی کردند.
شپش های مکنده
برخلاف شپش های جونده، شپش های مکنده برای بقا به خون حیوان میزبان نیاز دارند. گونه ای که سگ ها را آلوده می کند،Linognathus setosus نام دارد. این شپش ها دارای دهانی تیز و نوک تیز هستند که به کمک آن، پوست را سوراخ کرده و خون می مکند.
شپش های مکنده بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان، از جمله آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقا، هند و آسیا پراکنده اند.
علائم شپش سگ چیست؟
شپش های بالغ برخلاف کنه سگ به اندازه ای بزرگ هستند که با چشم غیرمسلح دیده می شوند؛ معمولا بین ۲ تا ۴ میلی متر طول دارند، یعنی تقریبا به اندازه یک دانه کنجد. رنگ آن ها از زرد روشن تا قهوه ای متوسط متغیر است.
با کنار زدن موهای سگ، ممکن است بتوانید خود انگل را ببینید، به خصوص اگر از یک شانه مخصوص کک استفاده کنید. شپش های جونده معمولا تحرک بیشتری دارند، در حالی که شپش های مکنده مانند کنه ها دهان خود را در پوست فرو می برند و اغلب ساکن تر هستند.
یکی از راه های تمایز شپش از سایر مشکلات پوستی، مقایسه آن با کک یا شوره سر است:
- کک ها بسیار تیره و تقریباً سیاه هستند.
- شپش ها به رنگ روشن تر (زرد تا قهوه ای) هستند.
- تخم شپش (نیت) گاهی با شوره سر اشتباه گرفته می شود، اما بر خلاف شوره که به راحتی از مو جدا می شود، تخم شپش به سختی به ساقه مو چسبیده و جدا نمی شود.
مطالعه بیشتر: اسم سگ نر و ماده با معنی و تلفظ
علائم آشکار شپش سگ
سایر علائم رایج آلودگی به شپش در سگ ها عبارت اند از:
- خارش و سوزش شدید
- زبری، خشکی یا گره خوردگی مو
- ریزش مو، به وِیژه در اطراف گوش ها، گردن، شانه ها، کشاله ران و نواحی اطراف مقعد
- زخم های کوچک یا عفونت های باکتریایی ناشی از گزش شپش های مکنده
- بی قراری و لیس زدن یا خاراندن مداوم
- کم خونی در موارد شدید آلودگی، به ویژه در سگ های کوچک یا توله سگ ها
- احتمال انتقال کرم های نواری یا سایر انگل ها و باکتری ها از طریق شپش ها
مطالعه بیشتر: طول عمر سگ ها؛ عوامل موثر و راه های افزایش آن
چگونه سگ ها به شپش مبتلا می شوند؟
شپش ها حشراتی با تحرک محدود هستند. آن ها نمی توانند بپرند یا پرواز کنند، بلکه تنها قادر به خزیدن روی بدن میزبان هستند. همچنین اگر شپش بالغ از بدن سگ جدا شود، معمولا ظرف چند روز می میرد، چراکه برای ادامه زندگی به تماس مداوم با میزبان نیاز دارد.
راه اصلی انتقال شپش، تماس مستقیم با حیوان آلوده است اما انتقال غیرمستقیم نیز امکان پذیر است؛ مثلاً از طریق وسایل مشترک مانند رختخواب، قلاده، برس یا شانه مخصوص سگ. به همین دلیل، مکان هایی مانند پانسیون ها، پارک های شلوغ سگ ها یا مهدکودک های حیوانات خانگی، می توانند بستر مناسبی برای انتقال شپش باشند.
چرخه زندگی شپش چگونه است؟
شپش ها یک چرخه زندگی سه مرحله ای دارند: تخم، نمف و بالغ
- این چرخه با تخم گذاری شپش ماده آغاز می شود. تخم های ریز و سفید یا زرد رنگ در پایه ساقه مو قرار گرفته و به شدت به آن می چسبند، به طوری که با شست و شوی معمولی از بین نمی روند.
- پس از حدود یک هفته، این تخم ها باز شده و نمف ها (شپش های نابالغ) بیرون می آیند. نمف ها بسیار کوچک اند، در حد سر یک سوزن.
- نمف ها طی حدود یک هفته دیگر به شپش بالغ تبدیل می شوند و آماده تولید مثل هستند.
مطالعه بیشتر: درمان سرما خوردگی سگ
مراحل درمان خانگی شپش سگ
امروزه با وجود داروهای پیشگیری ماهانه برای کک و کنه، ابتلای سگ های خانگیِ سالم و تحت مراقبت، به شپش نسبتا نادر شده است. شپش ها بیشتر در حیوانات ولگرد، وحشی، بیمار یا مسن دیده می شوند. با این حال، اگر سگ شما به شپش آلوده شد، درمان آن کاملا ممکن است. در صورتی که آلودگی شدید نباشد، می توان شپش را با اقدامات خانگی کنترل و درمان کرد. مراحل زیر در خانه قابل انجام هستند:
کوتاه کردن موهای گره خورده
شپش ها و تخم هایشان معمولا به موهای کثیف و گره خورده می چسبند. کوتاه کردن این نواحی کمک زیادی به کاهش بار آلودگی می کند.
استفاده از شانه ضد کک
با استفاده از شانه های مخصوص، می توان شپش های بالغ و مرده را از سطح بدن سگ جدا کرد.
نکته: شانه ها نمی توانند تخم شپش را حذف کنند. پس از استفاده، شانه را حداقل ۱۰ دقیقه در محلول آب گرم و شامپوی ضد کک بخیسانید.
شستشوی وسایل و محیط زندگی
- رختخواب، قلاده، لباس، ژاکت و اسباب بازی سگ را با آب داغ بشویید.
- محل خواب، کف خانه، فرش ها و مبلمان را کاملاً تمیز و ضدعفونی کنید.
- در صورت امکان، ابزارهای نظافت سگ را تعویض کنید، زیرا تخم شپش به آن ها می چسبد.
قرنطینه حیوان
سگ آلوده باید تا ۴ هفته از سایر حیوانات جدا نگه داشته شود تا از انتقال احتمالی به دیگران جلوگیری شود.
درمان شپش سگ توسط دامپزشک
در موارد آلودگی شدید، یا زمانی که درمان خانگی کافی نباشد، مراجعه به دامپزشک ضروری است.
تجویز داروهای ضد انگل
دامپزشک بر اساس وضعیت سلامت، سن، و نژاد سگ، یکی از داروهای موضعی یا خوراکی زیر را تجویز می کند:
- فیپرونیل (Fipronil)
- ایمیداکلوپرید (Imidacloprid)
- سلامکتین (Selamectin)
این داروها شپش های بالغ و نابالغ را از بین می برند، اما تخم ها را نه؛ بنابراین لازم است درمان در فواصل منظم به مدت دست کم یک ماه تکرار شود.
بررسی و درمان حیوانات دیگر
اگر در خانه چند سگ دارید، دامپزشک احتمالا توصیه می کند همه حیوانات به صورت پیشگیرانه درمان شوند حتی اگر علائمی نداشته باشند.
مشاوره در مورد مراقبت های حمایتی
- تقویت سیستم ایمنی با تغذیه مناسب
- بهبود شرایط بهداشتی نگهداری سگ
- توصیه های پیشگیری از آلودگی مجدد
دوره درمان شپش سگ چقدر است؟
دوره درمان شپش سگ معمولا بین ۴ تا ۶ هفته طول می کشد، اما مدت دقیق آن به شدت آلودگی، سن و وضعیت سلامت سگ و همچنین نوع درمان بستگی دارد.
چرخه زندگی شپش‌ها شامل سه مرحله است: تخم، نمف و بالغ. از زمانی که شپش تخم می‌گذارد تا زمانی که به شپش بالغ و بارور تبدیل شود، حدود ۳ تا ۴ هفته طول می کشد. به همین دلیل، درمان باید به صورت مداوم و منظم ادامه داشته باشد تا همه مراحل زندگی شپش از بین بروند.
آیا شپش سگ به انسان منتقل می شود؟
یکی از نگرانی های رایج صاحبان حیوانات خانگی این است که آیا شپش سگ می تواند به انسان هم سرایت کند یا خیر. خوشبختانه پاسخ منفی است.
شپش هایی که سگ ها را آلوده می کنند، به طور اختصاصی برای گونه های خاصی از حیوانات سازگار شده اند و نمی توانند روی بدن انسان زندگی کنند یا تولید مثل انجام دهند. دهان، چنگال ها و چرخه زندگی این انگل ها طوری طراحی شده که فقط با ساختار بدن سگ ها یا سگ سانان تطابق دارد.
بنابراین حتی اگر شپش سگ روی پوست یا لباس انسان بیفتد، قادر به نیش زدن، تغذیه یا ماندن طولانی مدت نخواهد بود و به زودی از بین می رود.
با این حال، رعایت بهداشت فردی و استفاده از دستکش هنگام رسیدگی به سگ آلوده یا وسایل او توصیه می شود، به ویژه اگر در حال درمان یا پاک سازی محیط هستید.
مطالعه بیشتر: معرفی 20 تا از خوشگلترین سگ دنیا
تغذیه سگی که مبتلا به شپش شده چگونه است؟
سگی که به شپش مبتلا شده، معمولا دچار خارش شدید، بی قراری و در برخی موارد، ضعف سیستم ایمنی یا کم خونی می شود به ویژه اگر توله سگ باشد یا آلودگی شدید باشد. در این شرایط، غذای سگ مناسب و تقویتی نقش مهمی در روند بهبود و افزایش مقاومت بدن دارد.
- افزایش مصرف پروتئین با کیفیت: پروتئین به ترمیم پوست، رشد مجدد موها و تقویت سیستم ایمنی کمک می کند. از غذاهایی با گوشت مرغ، ماهی، بوقلمون یا غذای خشک با فرمول مخصوص پوست و مو استفاده کنید.
- استفاده از مکمل های تقویتی: در صورت نیاز و با مشورت دامپزشک، می توان از مکمل هایی شامل اُمگا ۳ و اُمگا ۶ (مثل روغن ماهی)، ویتامین E، ویتامین B و زینک برای تقویت پوست و کاهش التهاب استفاده کرد.
- هیدراته نگه داشتن بدن: مطمئن شوید که سگ به اندازه کافی آب می نوشد. کم آبی می تواند خارش را تشدید کند و بهبود پوست را به تأخیر بیندازد.
- پرهیز از غذاهای حساسیت زا: در دوران درمان، از غذاهایی که ممکن است آلرژی زا باشند یا باعث تحریک پوست شوند پرهیز کنید (مثل غذاهای حاوی افزودنی‌ها یا رنگ های مصنوعی).
- تقویت تدریجی بدن: اگر سگ دچار کم خونی شده باشد، دامپزشک ممکن است غذای غنی از آهن یا مکمل آهن تجویز کند. گوشت قرمز پخته شده یا دل مرغ می تواند به عنوان افزودنی در وعده های غذایی مفید باشد.
روش های پیشگیری از شپش سگ
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به ویژه در مورد انگل هایی مانند شپش. خوشبختانه با چند اقدام ساده اما مؤثر، می توان احتمال آلودگی سگ به شپش را تا حد زیادی کاهش داد.
- درمان هم زمان همه سگ هایی که با سگ آلوده در تماس بوده اند.
- استفاده منظم از داروهای ضد انگل خارجی
- تمیز نگه داشتن محیط زندگی سگ
- ضدعفونی ابزارهای نظافت (شانه، قیچی و برس) پس از هر بار استفاده
- کاهش تماس با حیوانات آلوده یا مشکوک به شپش
سخن آخر
شپش در سگ ها اگرچه ناراحت کننده و آزاردهنده است، اما با آگاهی، مراقبت منظم و درمان به موقع به راحتی قابل کنترل و ریشه کن شدن است. شناخت علائم، استفاده از درمان های مناسب خانگی یا دامپزشکی، رعایت بهداشت محیط و توجه به تغذیه سگ، نقش مهمی در پیشگیری و بهبود این مشکل دارند. با رسیدگی کامل و مداوم، می توانید از سلامت پوست و موی سگ خود محافظت کرده و زندگی شاد و بدون مزاحم برای او فراهم کنید.
